تاکنون چه تعداد از قله‌های سرزمین‌تان را صعود کرده‌اید؟ سرزمینی که نیمی از مسافت آن را کوهستان‌های زیبا و دلفریب تشکیل داده است. آیا می‌دانید چه تعداد قله بالای ۳ و ۴ هزار متری در جای جای این کشور از شرق و غرب، از جنوب و شمال و یا در مرکز آن قرار دارد؟ در جایی ذکر شده بود حدود ۵۰۰ قله مرتفع در ایران وجود دارد که قابل صعود کوهنوردان است. ولی متأسفانه از ارائه آمار دقیق و نام قله‌ها پرهیز شده بود.
اگر تعریف قله را «یال‌های منفرد تشکیل‌دهنده آن و فاصله حداقل ۱۰۰ متری قله‌ها با هم» بپذیریم، شاید بتوان با توجه به گستردگی خط‌الرأس‌های عظیم البرز و زاگراس و کوه‌های مرکزی و همینطور کوه‌های منفرد به عدد ۴۰۰ رسید. ولی عدد ۵۰۰ به نظرم کمی دور از ذهن است…
حال ببینیم کدام یک از این قله‌ها را می‌توان برتر شمرد و در عدد ۱۰۰ جای داد. در فهرستی که ملاحظه خواهید کرد نام یکصد قله برتر را گنجانده‌ام که خوشبختانه بیش از نود درصد آنها را صعود کرده‌ام.
(البته به جز این قله‌ها حدود ۸۰ قله دیگر را صعود و حدود ۹۰ قله دیگر را نیز شناسایی کرده‌ام که هنوز موفق به صعودشان نشده‌ام.)
معیار انتخاب یکصد قله برتر ایران به شرح زیر بوده است:
۱- شهرت
۲- مورد توجه کوهنوردان
۳- ارتفاع بالاتر
۴- پراکندگی در کل کشور
۵- قلل مهم و مرتفع استان‌ها
برای هر کدام از این قله‌ها شرح کوتاهی نوشته و ارتفاع تقریبی آنها را نیز ذکر کرده‌ام.
حال با هم مروری داریم بر این صد قله (البته به ترتیب حروف الفبا):
آزادکوه ـ ۴۳۸۵ متر
آزاد و رها چون شاهزاده‌ای مغرور و گردن‌کج در البرز مرکزی
آسمان‌کوه ـ ۳۷۵۰ متر
قله‌ای منفرد در انتهای دشت لار که از چکادش بسیاری از قلل پیداست.
آلانه‌سر ـ ۴۰۷۲ متر
در علم‌کوه و در منطقه دلیر که به طور قطع می‌توان گفت پوشش گیاهی آن از نوعی «آلاله» در کوهستان‌های ایران بی‌نظیر و بی‌مانند است.
الوند ـ ۳۵۸۰ متر
تنها نام و شهرتش کافی است تا هر کوهنوردی که ابتدای راه این ورزش است را به شهر همدان، دیار کوهنوردان رهسپار کند.
بحرآسمان ـ ۳۹۰۰ متر
از قلل بی‌نظیر منطقه کرمان در منطقه ساردوئیه (بافت)
برف‌انبار ـ ۳۲۶۰ متر
بلندترین قله استان قم که صعودش در زمستان با ارزش‌تر است.
بزقوش ـ ۳۳۰۰ متر
در شهرستان سراب آذربایجان است که متأسفانه هنوز صعودش نکرده‌ام.
بزمان ـ ۳۵۰۰ متر
قله‌ای مرتفع در منطقه‌ای خاص ـ ایرانشهر
بِل ـ ۳۹۰۰ متر
بلندترین قله استان فارس که در نوروز ۹۳ با یاران باشگاه اسپیلت صعود خواهیم کرد.
بلقیس ـ ۳۳۵۰ متر
قله‌ای مطرح در بین زنجان و تکاب و در کنار آثار باستانی تخت‌سلیمان
بُزابُن ـ ۳۵۰۰ متر
صعود این کوه زیبا و سرکش را در منطقه تاریخی اشکورات از دست ندهید.
بینالود ـ ۳۲۵۰ متر
بلندترین قله استان خراسان رضوی که صعودش در بهار لذت دیگری دارد.
پاشوره و عبرت ـ ۳۸۷۱ و …. متر
قللی زیبا در منطقه لاریجان جاده هراز
پالون‌گردن ـ ۴۲۵۰ متر
برسر سه‌راهی عظیمی در البرز مرکزی قرار گرفته است که از یک سو به قله خلنو، سوی دیگر به قله سینه‌زا و سوی سومش به قله نرگس‌ها می‌رسد.
پرآو ـ ۳۳۶۰ متر
شاید غارش مشهورتر از قله‌اش باشد. زیرا به اورست غارهای جهان شهرت دارد. نام اصلی قله پرآو «شیخ‌علی‌خان» و در منطقه کرمانشاه است.
پلوار ـ ۴۳۵۰ متر
قله‌ای که یک نگاه آن به کویر لوت و نگاه دیگرش به کوهستان‌های مرتفع کرمان است.
پهنه‌حصار ـ ۳۴۰۰ متر
قله‌ای زیبا و در حصار ۴ منطقه سنگان (تهران)، وردآور (کرج)، کندر (جاده چالوس) و ارنگه (جاده چالوس)
تخت سلیمان ـ ۴۶۵۰ متر
قله‌ای باشکوه با نامی اساطیری در جوار علم‌کوه
(در بسیاری از نقشه‌ها، قلل علم‌کوه را در منطقه تخت‌سلیمان ذکر کرده‌اند.)
تِزِرجان ـ ۴۰۱۰ متر
یا برف‌خانه که قله‌ای بسیار زیبا و صخره‌ای در جوار شیرکوه یزد است.
تفتان ـ ۳۹۵۰ متر
بام استان سیستان و بلوچستان و زنده‌ترین آتشفشان ایران
توچال ـ ۳۹۷۰ متر
بام تهران و استثنایی برای یک پایتخت
جبال‌بارز ـ ۳۷۵۰ متر
قله‌ای مرتفع در شرق جیرفت (هندوستان ایران)
جهان‌شاه ـ ۳۰۵۰ متر
مرتفع‌ترین قله استان خراسان شمالی در نزدیکی اسفراین
چپکرو ـ ۴۰۹۱ متر
قله‌ای در البرز مرکزی و دور از دسترس که از هرسو صعودش کنی طاقت‌فرسا و طولانی است.
چهل‌تن ـ ۳۰۰۰ متر
قله‌ای منفرد در منطقه بکر تربیت‌حیدریه
چهل‌چشمه ـ ۳۲۰۰ متر
قله‌ای زیبا در کردستان که متأسفانه هنوز دیدارش دست نداده است.
چهل‌نابالغان (گرین) ـ ۳۶۵۰ متر
در خط‌الرأس گرین و نزدیکی شهر نهاوند و قله‌ای است که صعودش در فصل مناسب، بسیار دلچسب و عالی است.
چوپار ـ ۴۱۵۰ متر
یک خط‌الرأس صخره‌ای و منفرد که قله سه‌شاخ آن در منطقه ماهان (کرمان) در بین کوهنوردان بسیار قابل توجه است.
حوض‌دال ـ ۴۳۳۰ متر
اولین قله جنوبی خط‌الرأس عظیم دنا (مرزی میان استان‌های اصفهان، فارس، چهارمحال‌وبختیاری و کهکیلویه و بویراحمد)
خرسان‌ها ـ ۴۷۰۰ و ۴۷۵۰ متر
دو قله صخره‌ای و ریزشی در منطقه علم‌کوه که ما بین آن را ویرانه‌کوه می‌نامند. (یکی از سخت‌ترین مسیرهای عبوری بین دو قله …)
خرسنگ و جانستون ـ ۳۹۴۰ و ۳۹۶۰ متر
دو قله مرتفع و مشهور بر روی خط‌الرأس اصلی البرز مرکزی در نزدیکی پایتخت
خرونرو ـ ۳۵۳۴ متر
قله‌ای که اگر از سمت شمالی صعودش کنید چیزی کمتر از یک قله آلپ ندارد (جاده فیروزکوه ـ پل‌سفید)
خشچال ـ ۳۹۵۰ متر
در منطقه تاریخی الموت که از کنار دریاچه زیبای «اوان» صعودش آغاز می‌شود.
خلنو ـ ۴۳۸۳ متر
و با مسیر تیغه‌ای ژاندارک که عنوان بلندترین قله استان تهران را یدک می‌کشد.
دالاخانی ـ ۳۳۵۰ متر
قله‌ای در خطه کردستان و در جنوب شهرستان سنقر
درفک ـ ۲۷۲۰ متر
با ارتفاعی کم ولی بسیار جالب، متنوع و دیدنی برای هر کوهنورد (در نزدیکی شهر همیشه سبز و بارانی رشت)
دماوند ـ ۵۶۲۵ متر
شاه کوه ما ایرانیان با بیست مسیر صعود (یال، دره و یخچال)
دوبرار (قره‌داغ) ـ ۴۲۰۰ متر
با چندین قله ۴۰۰۰ متری که بلندترین آنها دو قله کنار هم به نام دوبرار است که در منطقه بین جاده هراز و فیروزکوه واقع است.
دوخواهران ـ ۴۲۵۰ متر
دو قله مرتفع در خط‌الرأس البرز مرکزی که یک طرف آن (غرب) دماوند و طرف دیگرش (شرق) چپکرو است.
دوزرده ـ ۴۱۵۰ متر
قله دوم منطقه زردکوه بختیاری که خوشبختانه همچنان بکر و کم‌تردد است.
دیوچال و اَویدر ـ ۴۲۵۰ متر
دو قله‌ای که به این سادگی تسلیم کوهنوردان نمی‌شوند. ریزشی و دوراز دسترس در منطقه علم‌کوه
زرین‌کوه ـ ۳۸۵۰ متر
یکی از کم‌نظیرترین نماها را از روی این قله می‌توان دید… اول دریاچه تار، در پس آن خط‌الرأسی به نام قره‌داغ و در نهایت دماوند باشکوه با رخ جنوبی و پرابهتش.
زرینه‌کوه ـ ۴۲۰۰ متر
یا ماسه‌چال که بازهم در خط‌الرأس اصلی البرز غربی که بعد از تونل کندوان به آن دست می‌یابیم. البته از منطقه دلیر و الیت نیز قابل صعود است.
ساد ـ ۴۰۱۳ متر
در همجواری قله شاه‌البرز در منطقه طالقان که واقعاً چیزی از آن کم ندارد.
سبلان ـ ۴۸۱۸ متر
سومین قله مرتفع ایران که دریاچه روی قله‌اش شهره خاص و عام است.
سرخاب ـ ۳۹۰۸ متر
بر روی خط‌الرأس البرز مرکزی قله‌ای بدین شکل صخره‌ای و دست‌به سنگ نمی‌توان «به سادگی» پیدا کرد. (گویی که در زاگرس کوهنوردی می‌کنیم.)
سرکچال ـ ۴۲۰۰ متر
از قله‌های مهم البرز مرکزی که صعود گرده شرقی آن در زمستان ارزش فراوانی دارد.
سماموس ـ ۳۷۲۰ متر
به قولی بلندترین قله استان گیلان. دور تا دورش جنگل و مرتع و زندگی است.
سَمبُران ـ ۴۰۹۰ متر
بلندترین قله اشتران‌کوه (زاگرس) زیبا و وحشی
سه‌کل ـ ۳۲۵۰ متر
سه قله صخره‌ای متصل به هم که در بین قلل منطقه پرآو و دیواره مشهور بیستون قرار گرفته است.
سهند و جام ـ ۳۵۳۵ و ۳۵۷۰ متر
دو قله کوه سهند که از زیبایی بسیار به عروس کوه‌های ایران مشهور شده است.
سیالان ـ ۴۱۷۵ متر
کوهی جادویی که از یک سو به منطقه تاریخی الموت و سوی دیگرش به دره بی‌نظیر دوهزار می‌رسد.
سیاه‌کمان ـ ۴۴۸۰ متر
خوش‌سیماترین قله منطقه علم‌کوه که از دور و از منطقه کلاردشت به خوبی دیده می‌شود.
سی‌چال ـ ۳۷۳۰ متر
شهرتش را مدیون پیست اسکی است که در دامان شمالی آن ساخته‌اند به نام «دیزین»
شاه‌البرز ـ ۴۰۴۵ متر
مرتفع‌ترین قله استان البرز با مسیری طولانی ولی زیبا و متنوع
شاهان‌کوه ـ ۴۰۴۴ متر
بلندترین قله استان اصفهان ـ صخره‌ای و زیبا
شاه‌دژ ـ ۳۱۰۰ متر
اگر می‌خواهید قله‌ای را کاملاً دست به سنگ صعود کنید، حتماً به سراغ این کوه در جاده چالوس ـ ارنگه بروید.
شاه‌کرم ـ ۳۳۱۰ متر
قله‌ای مرتفع در بین مناطق هشتگرد (قزوین) و طالقان که مانند دیواری عظیم این دو را از هم جدا کرده است.
شاه‌معلم ـ ۳۱۴۰ متر
کوهی مرتفع و زیبا در استان گیلان (ماسوله) که به نوعی مشهور به بلندترین قله آن استان است. گویا مقبره معلمی سخت‌کوش در این کوهستان قرار دارد.
شاهو ـ ۳۴۰۰ متر
مرتفع‌ترین قله استان کرمانشاه در شهرستان پاوه ـ روستای شمشیر
شاهوار ـ ۳۹۱۰ متر
بلندترین قله استان سمنان که در قاره‌ای به نام «شهر شاهرود» قرار دارد. یک سوی آن کویر و سوی دیگرش جنگل و دریا
شهباز ـ ۳۹۹۶ متر
بلندترین قله استان مرکزی ـ صخره‌ای و مناسب صعود در فصل‌های بهار و پاییز
شهیدان ـ ۳۶۰۰ متر
بلندترین قله استان آذربایجان غربی که قله‌ای مرزی است و مطمئناً از زیبایی‌های کوهستان‌های کردستان ترکیه بی‌بهره نیست. (این قله به نام دره‌اش در نقشه‌ها ذکر شده است.)
شیرباد ـ ۳۲۰۰ متر
بعد از پایان دره سرسبز شاندیز (مشهد) می‌توان به دامنه‌های این قله زیبا رسید و خیلی سریع به چکادش دست یافت.
شیرکوه ـ ۴۰۵۰ متر
بام استان یزد است و به همراه چند قله دیگر، کوهستانی منفرد را در میان چند کویر تشکیل داده است.
علم‌کوه ـ ۴۸۵۰ متر
دومین قله مرتفع ایران با مسیرهای فنی و متنوع صعود (یال، گرده، دیواره، صخره، دهلیز و …)
فاش‌مستان ـ ۴۴۵۰ متر
بلندترین قله خط‌الرأس دنا ـ زیبا، باشکوه و سرفراز
قالی‌کوه ـ ۴۰۵۰ متر
کوهی با رخی باشکوه در لرستان
قندیل ـ ۳۵۸۰ متر
کوهی مرزی و مرتفع در کوهستانی که زیبایی آن را بسیار شنیده‌ام و هنوز به دیدارش دست نیافته‌ام.
کبیرکوه ـ ۳۰۰۰ متر
بلندترین قله استان ایلام ـ نوروز ۹۳ با یاران باشگاه اسپیلت صعودش خواهیم کرد.
کرکس ـ ۳۹۱۰ متر
در نطنز کاشان و قابل صعود در تمامی فصول
کرگز ـ ۳۶۰۰ متر
قله‌ای که بر روی آن بزرگ‌ترین رصدخانه خاورمیانه در حال ساخت است. در نزدیکی شهری به نام کامو، واقع در استان اصفهان
کول‌جنو ـ ۳۸۵۰ متر
آخرین قله شرقی خط‌الرأس اشتران‌کوه ـ کاملاً دیواره‌ای و صخره‌ای
کلون‌بستک ـ ۴۱۸۰ متر
بعد از گردنه دیزین اولین قله ۴۰۰۰ متری در خط‌الرأس طولانی البرز (از توچال تا آزادکوه) است.
کلونچی ـ ۴۲۳۷ متر
بلندترین قله زردکوه بختیاری که صعودش از طریق قلل دوزرده و شاه‌شهیدان به شکل خط‌الرأسی بسیار جالب است.
کمان‌کوه ـ ۴۲۴۶ متر
همسایه غربی آزادکوه که در فصل بهار بوی بهشت می‌دهد.
کورماکوه ـ ۴۰۳۰ متر
اولین قله منطقه علم‌کوه در خط‌الرأس شمال شرقی آن
گاوکشان ـ ۳۸۰۰ متر
بلندترین قله استان گلستان که در زمستان تبدیل به قله‌ای قدر می‌شود.
گردونه و مناره ـ ۴۴۶۰ و ۴۴۰۰ متر
قللی دیگر در منطقه علم‌کوه ـ این بار خط‌الرأس جنوب‌غربی
گرگ ـ ۳۶۰۰ متر
قله‌ای زیبا در منطقه جاده بلده که در آخرین خط‌الرأس شمالی البرز است.
گل‌زرد ـ ۳۷۰۰ متر
در منطقه پلور (جاده هراز) که غاری زیبا هم به همین نام دارد.
گل‌گل و گل‌گهر ـ ۴۰۷۰ متر
هر دو در منطقه چال‌کبود اشتران‌کوه (لرستان)، بسیار نزدیک به هم که از فرازشان دریاچه گهر نمای دیگری دارد.
گِنو و خورموج ـ ۲۳۰۰ و ۲۰۰۰ متر
دو قله در جوار خلیج‌فارس ـ اولی در نزدیکی بندرعباس و دومی در بوشهر
لاله‌زار (کوشا) ـ ۴۳۵۰ متر
کوهی بسیار زیبا و مرتفع در کرمان، در منطقه بافت
لشکرک‌ها ـ ۴۲۶۰ متر
این دو قله نیز در منطقه علم‌کوه واقع‌اند و مرز میان مناطق کلاردشت ـ طالقان و دلیر و الیت است.
منار ـ ۳۷۰۰ متر
نام این قله را هم بر روی البرزی مرکزی (پل‌خواب) جاده چالوس و هم در منطقه ایذه، مسجدسلیمان خوزستان به عنوان بلندترین قله استان شاهدیم.
مهرچال ـ ۳۹۵۰ متر
قله‌ای رفیع با همسایگان مرتفع (آتشکوه و پیرزن‌کلون) در منطقه رودبار قصران (تهران) البرز مرکزی
میشینه‌مرگ ـ ۴۰۵۰ متر
افسوس که تا نزدیک‌های این قله جاده‌ای غیرضروری و ناپسند کشیده شده است. (واقع در منطقه فیروزکوه)
ناز و کهار ـ ۴۰۹۰ و ۴۰۳۰ متر
اولین ۴۰۰۰ متری‌هایی که هر کوهنورد تهرانی بعد از توچال صعود می‌کند. جاده چالوس ـ روستای کلوان
ناظر بزرگ و کوچک ـ ۴۲۸۲ و ۳۹۱۰ متر
دو قله‌ای که اجرای هر کدام برنامه‌ای جداگانه را می‌طلبد. باشکوه در منطقه نمارستان (جاده هراز) که ناظر به رخ شمالی دماوند است.
نای‌بند ـ ۳۰۰۰ متر
قله‌ای مرتفع در شرق کویر لوت و دور از دسترس
نرگس‌ها ـ ۴۲۰۰ متر
هم در غرب علم‌کوه و هم در البرز مرکزی قللی به همین نام داریم که هر کدام را صعود کنید چیزی از دیگری کم ندارد.
نیزوا ـ ۳۷۵۰ متر
در استان سمنان (بر روی این قله می‌توانید سنگ‌هایی را به شکل نیزه بیابید.)
هرزه‌کوه ـ ۴۲۶۰ متر
خط‌الرأسش دیواری است عظیم بین دو دره و دو رودخانه اصلی که ما تهرانی‌ها آب آن را مصرف می‌کنیم. یکی دره والنگرود و دیگری دره دریوک
هرم‌داغ و کسره‌داغ ـ ۴۶۵۰ متر
دو قله همجوار و مرتفع در نزدیکی سبلان که صعود یخچال‌های آن مورد توجه کوهنوردان است.
هزار ـ ۴۵۰۴ متر
مرتفع‌ترین قله استان کرمان و به قولی چهارمین قله مرتفع ایران بعد از قلل دماوند، منطقه علم‌کوه و سبلان
هزارمسجد ـ ۳۰۰۰ متر
در شمال‌شرقی‌ترین منطقه کشور، در خطه خراسان رضوی
هفت‌خوان‌ها
واقعاً اگر بخواهید همه آنها را صعود کنید، باید از هفت‌خوان رستم بگذرید. همه ۷ قله ریزشی ـ صخره‌ای در ارتفاع بالای ۴۰۰۰ متر (در منطقه علم‌کوه)
(قله دیگری به نام هفت‌خوانی در منطقه جاده چالوس به ارتفاع حدود ۳۹۰۰ متر نیز وجود دارد.)
وروشت ـ ۴۰۳۰ متر
کوهی در یک منطقه بکر و جنگلی در جاده چالوس که توسط سازمان محیط‌زیست حفاظت می‌شود.
یخچال ـ ۳۵۸۰ متر
بلندترین قله منطقه الوند (همدان) با دره مرادبیک باصفایش
منبع : وب سایت باشگاه کوهنوردی اسپیلت
